Έντεκα
ολόκληρα χρόνια χρειάστηκαν για να δοθεί η εντολή ώστε να μπει στην πρίζα το
ηλεκτρονικό σύστημα δημοσίων προμηθειών. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του
υπουργείου Ανάπτυξης μέχρι το τέλος Νοεμβρίου θα έχει περιοριστεί ο αριθμός των
αναθετουσών αρχών που πραγματοποιούν προμήθειες (ΟΤΑ, νοσοκομεία, στρατιωτικές μονάδες)
από 3.500 που είναι σήμερα στους 600.
Στο μεταξύ εντός των επόμενων ημερών θα
παραδοθεί το λογισμικό και το ηλεκτρονικό σύστημα από το ανάδοχο εταιρικό σχήμα
(Intrakom-Q&R) και θα ξεκινήσουν δοκιμαστικές
εφαρμογές. Σχεδιάζεται να ανοίξει άμεσα το σύστημα των ηλεκτρονικών δημοπρασιών
τουλάχιστον για το στάδιο των μειοδοτικών διαγωνισμών που στην πράξη μπορεί να
αποφέρει σημαντικά οφέλη λειτουργίας για το δημόσιο.
Θα ακολουθήσει η
εκπαίδευση των χρηστών με αφετηρία τη γενική διεύθυνση προμηθειών. Θα προχωρήσει
η πιστοποίηση φορέων και προμηθευτών (ταυτοποίηση μέσω ψηφιακής υπογραφής).
Μέχρι τέλος του 2012 θα είναι έτοιμος ο κανονισμός για τις προμήθειες
υπηρεσιών, όπως έχει γίνει και με τις προμήθειες αγαθών. Να τονιστεί πως για
τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς που είναι μέρος των προμηθειών υπάρχει ο
νόμος 4038 (2/2012) που διευθετεί και τις τελευταίες λεπτομέρειες για τη
διενέργεια τους στο δημόσιο τομέα. Βάσει του συγκεκριμένου νόμου οι φορείς του
δημοσίου καλύπτονται πλήρως και παροτρύνονται στη χρήση των ηλεκτρονικών δημοπρασιών
και μάλιστα και για ποσά κάτω από τα ισχύοντα κοινοτικά όρια. Σημαντική
εκκρεμότητα είναι το ηλεκτρονικό τιμολόγιο που είναι μέρος του ηλεκτρονικού
συστήματος προμηθειών και για τη θεσμοθέτησή του την ευθύνη φέρει το υπουργείο
Οικονομικών.
Από
τις αρχές του 2013 το ενιαίο ηλεκτρονικό σύστημα διεξαγωγής προμηθειών θα βγει
στον αέρα σε πιλοτική εφαρμογή που θα περιλαμβάνει όλα τα στάδια, από την
κατάθεση αιτήματος προμήθειας κάποιου δημόσιου φορέα μέχρι την παραλαβή και την
πληρωμή. Σταδιακά θα ακολουθήσει η πλήρης εφαρμογή του για όλο το δημόσιο μέχρι
το τέλος του α' εξαμήνου του 2013. Υπάρχει όμως η εκτίμηση ότι το σύστημα θα είναι
σε πλήρη λειτουργία από το α' τρίμηνο του
2013, γεγονός πολύ σημαντικό μιας και οι
συνθήκες στις οποίες βρίσκεται η χώρα δεν επιτρέπουν μακροχρόνιες πιλοτικές
εφαρμογές αλλά ξεκάθαρες πολιτικές αποφάσεις. Σύμφωνα με τα αρμόδια στελέχη του
υπουργείου Ανάπτυξης από τη στιγμή που θα τρέξει η ηλεκτρονική παύει η
προηγούμενη "χειρόγραφη" και σε πολλές περιπτώσεις αδιαφανής
διαδικασία. Μόνη εξαίρεση θα είναι τα αμυντικά εξοπλιστικά προγράμματα, λόγω
εθνικής ασφάλειας, όπως λέγεται.
Επιτάχυνση
διαδικασιών και οφέλη
Αναμένεται ωστόσο να διευκρινιστεί με
λεπτομέρεια η διαδικασία που θα ακολουθείται κατά την εφαρμογή του ηλεκτρονικού
συστήματος. Διότι, σύμφωνα με τη μέχρι τώρα εμπειρία των ηλεκτρονικών
δημοπρασιών προμηθειών που έχουν εφαρμοστεί πιλοτικά για μεγάλους δημόσιους φορείς,
ο χρόνος από την αναγγελία του μειοδοτικού διαγωνισμού μέχρι την κατάθεση και την
υπογραφή σύμβασης με όλες τις ενστάσεις ξεπερνά τους οκτώ μήνες. Εάν αυτές οι
καθυστερήσεις μεταφερθούν στο ψηφιακό περιβάλλον θα ακυρώνουν στην πράξη τα
οφέλη.
Η εγκατάσταση ενός ενιαίου, κεντρικού και ηλεκτρονικού συστήματος
διεξαγωγής διαγωνισμών κρατικών προμηθειών, σύμφωνα με ιδιώτες αλλά και
δημόσιους φορείς, μπορεί να βάλει τέλος στις υπερτιμολογήσεις, στους παγιοποιημένους
εθνικούς προμηθευτές, στις συμφωνίες "κυρίων" αλλά και στα εικονικά
τιμολόγια.
Με αυτό τον τρόπο θα ελέγχεται το ποιος, τι, πόσο και για ποια χρήση
προμηθεύεται υπηρεσία ή αγαθό και από ποιον. Στη χώρα μας ο δημόσιος τομέας
χειρίζεται προμήθειες μεγάλου όγκου, οι οποίες ξεπερνούν τα €3,5 δισ., ετησίως
(στοιχεία 2005), βασιζόμενος κυρίως σε «χειρογραφικές» καταρκεματισμένες διαδικασίες.
Εάν γενικευθούν οι ηλεκτρονικές δημόσιες προμήθειες, μπορεί να εξοικονομηθεί πάνω
από 5% των δαπανών για τις κυβερνήσεις και έως και 50% - 80% του κόστους
συναλλαγής τόσο για τους αγοραστές όσο και για τους προμηθευτές.
Σύμφωνα με συγκεκριμένα παραδείγματα
ηλεκτρονικών δημοπρασιών (που είναι μέρος της διαδικασίας των προμηθειών) σε
μεγάλους δημόσιους φορείς το αποτέλεσμα ήταν συνολικό όφελος στον προϋπολογισμό
του φορέα 55% (ανά δημοπρασία). Υπήρξαν περιπτώσεις που η μείωση στην τιμή
προμήθειας έφτασε το 92%. Και όπως τονίζεται η δημοπρασία δεν μπορεί να
επηρεάσει την ποιότητα των προμηθευόμενων αγαθών και υπηρεσιών γιατί αυτή έχει
καθοριστεί σε προηγούμενο στάδιο του διαγωνισμού.
Το χρονολόγιο των καθυστερήσεων
Το 2001 η 01 Πληροφορική έκανε τη μελέτη
σκοπιμότητας για τις ηλεκτρονικές προμήθειες στο δημόσιο. Το 2003 εγκρίθηκαν
τρία πιλοτικά προγράμματα για τις ηλεκτρονικές δημοπρασίες στις εταιρείες CosmoΟne και Business Exchanges. Το 2004 η Ευρώπη νομοθέτησε
για το συγκεκριμένο θέμα. Τη χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων ετοιμάστηκε για να
προκηρυχθεί ο διαγωνισμός για το πληροφοριακό σύστημα των δημοσίων προμηθειών,
αλλά τελικά δεν προχώρησε. Το 2006 προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός, κατέβηκαν 7
σχήματα και η αξιολόγησή τους τελείωσε δύο χρόνια μετά. Το 2007 η Ελλάδα
συμμορφώθηκε με την κοινοτική οδηγία.
Το 2008-2009 τελείωσε η αξιολόγηση του
διαγωνισμού αλλά ακολούθησε σειρά ενστάσεων και προσφυγών στη δικαιοσύνη. Το
έργο έχασε την προθεσμία του Γ'ΚΠΣ, αργότερα εντάχθηκε ως έργο-γέφυρα στο ΕΣΠΑ,
και μπήκε στη "λίστα Πάγκαλου" αναφορικά με τις προτεραιότητες για
τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης και το 2011 ο ανάδοχος Ιντρακόμ-Quality&Reliability υπέγραψε τη σύμβαση. Στο
ενδιάμεσο 2007-2010 είχε προχωρήσει η γενική γραμματεία εμπορίου στην υλοποίηση
18 πιλοτικών ηλεκτρονικών δημοπρασιών για τις προμήθειες δημοσίων φορέων, με τη
συμμετοχή των εταιρειών Cosmo
One, Business Exchanges και Γνώμων. Στο μεταξύ
διάφορες αποφάσεις-εγκύκλιοι υπουργών έβαζαν και έβγαζαν από τη δημόσια ζωή την
ηλεκτρονική μέθοδο πλειστηριασμών για τις προμήθειες αγαθών. Η πιο πρόσφατη
αναίρεση φέρει ημερομηνία 13/01/2012, έχει τίτλο Τροποποίηση Ενιαίου
Προγράμματος Προμηθειών 2011 και στο τέλος της υπάρχει η απόφαση σύμφωνα με την
οποία αποφασίζεται "η απάλειψη του αναγραφόμενου σχολίου για τη χρήση
ηλεκτρονικού πλειστηριασμού για προμήθειες αγαθών με προϋπολογισθείσα δαπάνη
μικρότερη των ισχυόντων κοινοτικών ορίων".
